Odpady z tworzyw sztucznych i recykling w UE: fakty i liczby

https://www.europarl.europa.eu/news/pl/headlines/society/20181212STO21610/odpady-z-tworzyw-sztucznych-i-recykling-w-ue-fakty-i-liczby

Produkcja tworzyw sztucznych gwałtownie wzrosła w ciągu zaledwie kilku dziesięcioleci – z 1,5 mln ton w 1950 r. do 359 mln ton w 2018 r. na całym świecie. Wraz z nią wzrosła też ilość odpadów z tworzyw sztucznych. Chociaż produkcja gwałtownie spadła w pierwszej połowie 2020 r. z powodu pandemii COVID-19, ponownie ożyła w drugiej połowie tamtego roku.

UE podjęła już działania w celu ograniczenia ilości odpadów z tworzyw sztucznych, ale co się dzieje z odpadami, które powstają pomimo wszelkich wysiłków? I jak można zwiększyć poziom recyklingu odpadów z tworzyw sztucznych?

Działania UE dla ograniczenia odpadów z tworzyw sztucznych

Przetwarzanie odpadów z tworzyw sztucznych w Europie
W Europie najczęstszym sposobem utylizacji odpadów z tworzyw sztucznych jest odzyskiwanie energii, a następnym w kolejności – recykling. Jak pokazuje infografika, ok 25% wszystkich wytworzonych odpadów z tworzyw sztucznych jest składowana.

Połowę tworzyw sztucznych zebranych w celu recyklingu wywozi się do krajów spoza UE. Przyczyny wywozu to m.in. brak zdolności, technologii lub zasobów finansowych potrzebnych do przetwarzania odpadów na miejscu. Eksport odpadów z UE do krajów spoza UE w 2020 r. wyniósł 32,7 mln ton. Większość odpadów stanowią złom metali żelaznych i nieżelaznych oraz odpady papierowe, plastikowe, tekstylnych i szklane. Trafiają głównie do Turcji, Indii i Egiptu.

W przeszłości znaczna część wywożonych odpadów z tworzyw sztucznych była wysyłana do Chin, jednak niedawne ograniczenia importu odpadów z tworzyw sztucznych w Chinach prawdopodobnie jeszcze bardziej zmniejszą ich wywóz z UE. Stwarza to ryzyko zwiększonego spalania i składowania odpadów z tworzyw sztucznych w Europie. Tymczasem UE stara się znaleźć zrównoważone i przyjazne dla klimatu sposoby gospodarowania odpadami z tworzyw sztucznych.

Niski poziom recyklingu tworzyw sztucznych w UE oznacza duże straty dla gospodarki i środowiska. Szacuje się, że dla gospodarki strata wartości opakowań z tworzyw sztucznych po krótkim okresie pierwszego wykorzystania wynosi 95%.

Naukowcy szacują, że na całym świecie w 2019 r. produkcja i spalanie plastiku wpompowały do atmosfery ponad 850 milionów ton gazów cieplarnianych. Do 2050 r. emisje te mogą wzrosnąć do 2,8 miliarda ton – części z nich można by uniknąć dzięki lepszemu recyklingowi.

Przeczytaj więcej o gospodarce odpadami w UE.

Problemy z recyklingiem tworzyw sztucznych
Główne problemy utrudniające recykling tworzyw sztucznych to jakość i cena produktu pochodzącego z recyklingu w porównaniu z ich pierwotnym odpowiednikiem. Przetwórcy tworzyw sztucznych potrzebują dużych ilości tworzyw pochodzących z recyklingu i wyprodukowanych według ściśle kontrolowanych specyfikacji i po konkurencyjnej cenie.

Jednak tworzywa sztuczne dają się łatwo dostosować do potrzeb (funkcjonalnych lub estetycznych) każdego producenta, w związku z czym rozmaitość surowców komplikuje proces recyklingu, co zwiększa jego koszt i wpływa na jakość produktu końcowego. W rezultacie popyt na tworzywa sztuczne pochodzące z recyklingu gwałtownie rośnie, ale w 2018 r. stanowił zaledwie 6% zapotrzebowania na tworzywa sztuczne w Europie.

Plany UE w kierunku przejścia do gospodarki o obiegu zamkniętym do 2050 r., w tym redukcji tworzyw sztucznych.

Rozwiązania w celu zwiększenia poziomu recyklingu tworzyw sztucznych
W czerwcu 2019 r. UE przyjęła nowe przepisy w sprawie problemu odpadów morskich z tworzyw sztucznych. Przepisy wprowadzają szereg środków dotyczących 10 tworzyw sztucznych jednorazowego użytku najczęściej znajdowanych na europejskich plażach, a także narzędzi połowowych. Zawierają również cel, aby 25% tworzyw sztucznych w plastikowych butelkach pochodziło z recycklingu do 2025 r., a 30% do 2030 roku.

W listopadzie 2022 r. Komisja Europejsk zaproponowała nowe unijne przepisy dotyczące opakowań, w tym propozycje ulepszenia ich projektowania, takie jak wyraźne etykietowanie, aby wspierać ponowne użycie i recykling. Wzywają też do przejścia na tworzywa sztuczne biopochodne, biodegradowalne i nadające się do kompostowania.

Dowiedz się, jak UE chce osiągnąć gospodarkę o obiegu zamkniętym do 2050 r.

W ramach Zielonego Ładu 55% plastikowych odpadów opakowaniowych powinno zostać poddanych recyklingowi do 2030 roku. Oznaczałoby to lepsze projektowanie pod kątem zdolności recyklingu, ale posłowie uważają, że potrzebne są również środki stymulujące rynek tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu.

Środki te mogłyby obejmować:

tworzenie norm jakości wtórnych tworzyw sztucznych;
zachęcanie do certyfikacji w celu zwiększenia zaufania przemysłu i konsumentów;
wprowadzenie obowiązkowych zasad dotyczących minimalnej zawartości materiałów pochodzących z recyklingu w niektórych produktach;
zachęcanie państw członkowskich do ewentualnego obniżenia podatku VAT na produkty pochodzące z recyklingu.

Parlament Europejski poparł również ograniczenie lekkich toreb plastikowych w UE w 2015 r.

Wezwał też Komisję Europejską do podjęcia działań przeciwko mikrodrobinom plastiku.

W styczniu 2023 r. Parlament przegłosował swoje stanowisko w sprawie przepisów dotyczących przemieszczania odpadów, które mają wspierać ponowne użycie i recyklingu oraz ograniczyć zanieczyszczenia. Posłowie nalegają, aby wywóz odpadów z tworzyw sztucznych do krajów spoza Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) został zakazany, a wysyłki do krajów OECD powinny zostać zakończone w ciągu 4 lat.